Inflacja jest jednym z istotnych wskaźników ekonomicznych, który wpływa na gospodarkę i życie obywateli. W niniejszym artykule przyjrzymy się definicji inflacji, jej roli w gospodarce Polski oraz przeglądowi historycznemu, czynnikom kształtującym inflację, współczesnej sytuacji inflacyjnej oraz prognozom i perspektywom.
Inflacja definiowana jest jako przyspieszający wzrost ogólnego poziomu cen dóbr i usług dostępnych w gospodarce, skutkujący spadkiem realnej siły nabywczej pieniądza. Jest ona kluczowym wskaźnikiem makroekonomicznym, który warunkuje stabilność systemu gospodarczego oraz oddziałuje na decyzje podmiotów gospodarczych i konsumentów. Inflacja może wystąpić z szeregu przyczyn takich jak: wzrost płac i kosztów produkcji, ekspansywna polityka monetarna czy czynniki egzogeniczne. W Polsce Narodowy Bank Polski odpowiada za monitorowanie rozwoju presji inflacyjnych oraz za podejmowanie adekwatnych działań w celu utrzymania stabilności cen.
Poziom inflacji wywiera znaczący wpływ na dynamikę rozwoju gospodarki Polski. Umiejętne zarządzanie dynamiką inflacji ma na celu zachowanie stabilności cen, wytrzymałości siły nabywczej pieniądza oraz stworzenie sprzyjających warunków do wzrostu gospodarczego. Ponadnormatywny wzrost cen dóbr i usług prowadzić może do negatywnych zjawisk takich jak: zmniejszenie tempa przyrostu oszczędności, ograniczenie napływu kapitału inwestycyjnego czy wzrost niepewności gospodarczej. Dlatego też konieczne jest ciągłe monitorowanie dynamiki zmian indeksu cen konsumpcyjnych oraz podjęcie odpowiednich działań takich jak: zmiany stóp procentowych czy operacje otwartego rynku w celu kontrolowania poziomu inflacji zgodnie z założonym celem inflacyjnym.
W latach 90. XX wieku Polska borykała się z zawyżonym poziomem inflacji, będącym następstwem procesów transformacji ustrojowej z centralnie planowanej gospodarki na wolnorynkową. Przyspieszający wzrost poziomu cen był skutkiem liberalizacji rynku, transformacji systemowej i szoków makroekonomicznych o charakterze zewnętrznym. W badanym okresie inflacja w Polsce osiągała dwucyfrową dynamikę, co stanowiło istotne wyzwanie dla utrzymania stabilności gospodarczej kraju. Ponadnormatywny przyrost cen dóbr i usług w początkowej dekadzie funkcjonowania wolnego rynku miał istotny wpływ na zachwianie równowagi makroekonomicznej, ograniczenie dynamiki wzrostu gospodarczego w Polsce oraz spadek realnych dochodów społeczeństwa.
W następnej dekadzie, poprzez wdrożenie licznych reform i prowadzenie restrykcyjnej polityki pieniężnej, udało się osiągnąć stabilizację poziomu inflacji w Polsce. Narodowy Bank Polski konsekwentnie dążył do utrzymania niskiej dynamiki wzrostu cen, co przyczyniło się do wzrostu zaufania do złotego i poprawy stabilności makroekonomicznej. Ścisła polityka monetarna NBP, obejmująca podnoszenie stóp procentowych i operacje otwartego rynku, skutecznie ograniczyła dynamikę wzrostu cen konsumpcyjnych do celu inflacyjnego na poziomie 2,5% +/– 1pp. Stabilizacja inflacji była niezbędna dla utrzymania przewidywalności otoczenia makroekonomicznego, poprawy klimatu inwestycyjnego oraz zachęcania konsumentów do dokonywania zakupów i oszczędzania. Przejrzysta i elastyczna polityka pieniężna NBP przyczyniła się do wzrostu gospodarczego Polski w badanym okresie.
Kryzys finansowy z początku 2008 r. wywarł znaczący wpływ na poziom inflacji w Polsce. Globalna recesja i spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego spowodowały spadek popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, co przełożyło się na obniżenie się ogólnego poziomu cen dóbr i usług. Narodowy Bank Polski podjął szereg działań mających na celu złagodzenie wpływu globalnego kryzysu i utrzymanie stabilności makroekonomicznej. Obniżono stopy procentowe do rekordowo niskich poziomów, aby zachęcić do kredytowania i inwestycji. Ponadto NBP podjął interwencje walutowe w celu osłabienia złotego i wspierania polskiego eksportu. Dzięki stanowczej reakcji władz monetarnych udało się ograniczyć spadek dynamiki wzrostu PKB Polski pomimo negatywnego wpływu globalnej recesji na poziom inflacji.
Według najnowszych danych Głównego Urzędu Statystycznego obecnie (2021 r.) inflacja konsumencka w Polsce utrzymuje się na umiarkowanym poziomie, choć wyraźnie wyższym niż w poprzednich latach. W sierpniu 2021 r. wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) wzrósł rok do roku o 5,4%. Jest to najwyższy odczyt inflacji CPI w Polsce od początku dekady.
Narodowy Bank Polski, monitorując wskaźniki inflacji, ocenia jednak, że obecny wzrost cen ma przejściowy charakter i wynika głównie z tymczasowej podwyżki cen paliw, energii oraz efektu niskiej bazy z początku 2020 r. W dłuższym horyzoncie czasowym poziom cen w Polsce powinien nadal kształtować się zgodnie z celem inflacyjnym NBP, czyli 2,5% inflacji CPI z dopuszczalnym przedziałem odchyleń +/–1 punkt procentowy.
To oznacza, że – zdaniem NBP – nie ma podstaw do zaostrzania polityki pieniężnej w dającej się przewidzieć przyszłości. Stopy procentowe pozostają zatem na niskim poziomie, co ma wspierać ożywienie gospodarcze po kryzysie COVID–19.
Staranna analiza powyższych czynników pozwala zrozumieć źródła współczesnej inflacji w Polsce i podejmować stosowne działania regulacyjne.
Jednym z głównych wyzwań stojących przed polską polityką inflacyjną jest skuteczne zarządzanie poziomem cen przy zachowaniu temperatury wzrostu gospodarczego i sprzyjających warunków dla przedsiębiorców i obywateli.
Z jednej strony konieczne jest utrzymanie stabilności cen i siły nabywczej pieniądza poprzez kontrolowanie dynamiki inflacji. Z drugiej strony restrykcyjna polityka może hamować inwestycje i konsumpcję.
Kolejnym wyzwaniem jest reagowanie na globalne szoki inflacyjne, takie jak wzrost cen surowców i gwałtowne zmiany kursów walutowych, zachowując jednocześnie samodzielność polskiej polityki.
W dłuższej perspektywie polityka inflacyjna w Polsce powinna koncentrować się na stopniowym obniżaniu celu inflacyjnego NBP w kierunku wartości zbliżonych do celu Europejskiego Banku Centralnego.
Ogólnie rzecz biorąc, zarządzanie inflacją wymaga stałego monitorowania makroekonomicznego otoczenia, elastyczności i dostosowywania strategii do zmiennych uwarunkowań. Dzięki temu można uzyskiwać pożądany wpływ na ceny przy jednoczesnym wspieraniu wzrostu gospodarczego.