Gospodarka narodowa to element życia każdego państwa. To kompleksowy system, który obejmuje wiele aspektów, w tym działalność gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw.
Gospodarka narodowa, w świetle ekonomicznej literatury, bywa opisywana na różne sposoby. To taki obszar, który można postrzegać dwutorowo. Z jednej strony jest to swoisty makrosystem społeczny, z drugiej zaś strona medalu ukazuje ją jako zbiór wszelkich działań i operacji gospodarczych, które mają miejsce w danym kraju. Oba te podejścia pozwalają nam spojrzeć na nią z innej perspektywy, zrozumieć jej strukturę i funkcjonowanie. Warto zaznaczyć, że w obu przypadkach patrzymy na nią z perspektywy makroekonomii, czyli szeroko zakrojonej analizy ekonomicznej.
Gospodarka narodowa to swoisty, względnie odizolowany system, ale zarazem jest ona elementem większego organizmu, jakim jest społeczeństwo. Skomponowana jest z różnych elementów, które wzajemnie na siebie wpływają. To jak układanka, w której każdy element ma swoje miejsce i rolę do spełnienia. Istnieją w niej także zależności przyczynowo-skutkowe, które tworzą sieć oddziaływań między jej elementami. Tak więc, możemy ją postrzegać jako skomplikowany układ wzajemnych powiązań.
Gospodarka narodowa, rozumiana jako całość zasobów i działań związanych z produkcją, podziałem, obiegiem i konsumpcją w danym kraju, stanowi fundament, który służy do zaspokajania potrzeb społeczeństwa. To tutaj koncentruje się życie ekonomiczne kraju. Warto podkreślić, że obejmuje ona szeroki zakres działalności gospodarczej, stanowiąc zarazem o charakterze i rozmiarach gospodarki danego kraju. Co istotne, gospodarka narodowa ma swoją odrębność i suwerenność, co oznacza, że każdy kraj ma swoje własne unikalne cechy i niezależność w kontekście relacji międzynarodowych oraz gospodarki światowej.
Status gospodarki narodowej zależy od wielu czynników, które wywierają na nią wpływ. Kluczowymi czynnikami są aspekty geograficzne, demograficzne, materialne i ustrojowe. Czynnik geograficzny określa położenie geograficzne oraz obszar danego państwa, co ma znaczący wpływ na jego rozwój i specyfikę gospodarczą. Czynnik demograficzny uwzględnia liczbę ludności oraz jej strukturę pod względem płci, wieku, wykształcenia, zawodu i zatrudnienia. Z kolei czynnik materialny odnosi się do zasobów narodowych, majątku krajowego i dochodu narodowego. Warto również zaznaczyć, że czynnik ustrojowy opisuje organizację i sposób funkcjonowania gospodarki w danym kraju.
Struktura gospodarki narodowej jest jak skomplikowany labirynt, w którym każdy element jest ze sobą powiązany i wpływa na resztę. To jakbyśmy rozpakowywali skrzynkę pełną różnych puzzli, gdzie każde puzzel jest nie tylko częścią obrazka, ale także ma wpływ na to, jak całość wygląda. Dla lepszego zrozumienia tej struktury musimy spojrzeć na nią jak na sieć relacji między poszczególnymi elementami oraz ich związków z całością systemu.
Gospodarstwa domowe stanowią istotny element gospodarki narodowej, skupiając ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące swoich zarobków. To rodziny i związki mieszkańców, które działają nie tylko w sferze konsumpcji, ale także w pewnym stopniu w produkcji, zwłaszcza w przypadku rolników i rzemieślników.
Każde gospodarstwo domowe ma kontrolę nad swoimi zasobami i podejmuje decyzje dotyczące sposobu ich wykorzystania. To oznacza zarówno kontrolę nad siłą roboczą, jak i nad tym, co i ile konsumować. Decyzje te opierają się na potrzebach rodziny, zarówno indywidualnych, jak i wspólnych.
Gospodarstwa domowe pełnią różnorodne funkcje w gospodarce narodowej i społeczeństwie. Ich główną funkcją jest funkcja konsumpcyjna, która obejmuje organizowanie i realizację konsumpcji, zaspokajanie potrzeb rodziny, zarówno indywidualnych, jak i wspólnych.
Funkcja produkcyjna gospodarstw domowych polega na pozyskiwaniu środków finansowych, które są wydatkowane na zaspokojenie potrzeb. Mogą one pochodzić z bieżących dochodów, oszczędności lub kredytu. Niektóre środki pochodzą także z funduszy społecznych.
Gospodarstwa domowe dostarczają przedsiębiorstwom zasoby, takie jak praca, kapitał i ziemia, w zamian za co otrzymują dochody w postaci płac, zysków i czynszów. Te dochody są wydawane na nabywanie dóbr i usług, często kierując się tradycją, modą i osobistymi preferencjami, a nie tylko racjonalnymi względami ekonomicznymi.
Charakterystyczną cechą gospodarstw domowych jest dążenie do optymalizacji zaspokojenia swoich potrzeb i jednoczesne dążenie do maksymalizacji dochodów. To dylemat, który skłania ich do podejmowania decyzji i wyborów, które pozwalają im osiągnąć te cele.
Gospodarstwa domowe są powiązane z innymi podmiotami gospodarczymi poprzez więzi rynkowe. Te więzi rynkowe zawsze opierają się na dążeniu do znalezienia najlepszego rozwiązania, które pozwoli zaspokoić potrzeby gospodarstwa domowego. To właśnie te interakcje tworzą dynamiczny kształt gospodarki narodowej.
Przedsiębiorstwa są zróżnicowanymi jednostkami pod względem ekonomicznym, technicznym i organizacyjnym, a ich działalność obejmuje produkcję, handel lub świadczenie usług. Przedsiębiorstwa korzystają z czynników produkcji dostarczanych przez gospodarstwa domowe i wynagradzają je za to, sprzedając wytworzone dobra i usługi.
Istnieją trzy kluczowe aspekty wyodrębnienia przedsiębiorstwa: ekonomiczny, techniczno-organizacyjny i prawno-organizacyjny. Pierwszy z nich odnosi się do statusu własnościowego majątku przedsiębiorstwa i jego zależności od wyników działalności własnej. Drugi aspekt dotyczy wyposażenia produkcyjnego i załogi, które są dostosowane do wytwarzania konkretnych produktów lub usług. Natomiast aspekt prawno-organizacyjny oznacza, że przedsiębiorstwo ma osobowość prawną i może zawierać umowy z kontrahentami oraz zaciągać zobowiązania.
Przedsiębiorstwa pełnią istotne role w gospodarce narodowej i społeczeństwie. W gospodarce rynkowej ich głównymi funkcjami są organizacja produkcji i zarządzanie stosunkami międzyludzkimi. Organizacja produkcji polega na podejmowaniu decyzji dotyczących co, ile, jak i gdzie produkować, a to jest zadaniem właścicieli lub menedżerów. Zarządzanie stosunkami międzyludzkimi obejmuje kształtowanie relacji interpersonalnych, które pozwalają wykorzystać wiedzę, umiejętności i doświadczenie pracowników.
Przedsiębiorstwa różnią się od siebie pod wieloma względami, co wymaga ich klasyfikacji. Kryteria takie jak formy własności, organizacyjne struktury, rozmiar, pozycja rynkowa i rodzaj działalności są używane do tego celu. W zależności od wielkości można wyróżnić przedsiębiorstwa małe, średnie i duże, z każdym rodzajem mającym swoje własne zalety i wady. Przeważają jednak przedsiębiorstwa małe na rynku.
Podział przedsiębiorstw ze względu na pozycję rynkową obejmuje kategorie takie jak przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjne, o ograniczonej konkurencyjności, monopole naturalne i sztuczne, oligopole i monopsony. Ten podział ma znaczenie w kształtowaniu kosztów i cen.
Pod względem rodzaju działalności przedsiębiorstwa można podzielić na te, które wytwarzają produkty (jeden lub wiele rodzajów) oraz te, które świadczą usługi, zarówno dla ludności, jak i dla innych przedsiębiorstw. Często występuje także integracja różnych rodzajów działalności, takie jak produkcja, handel i usługi, co może prowadzić do powstania konglomeratów. Inna sytuacja to dywersyfikacja przedsiębiorstw, gdzie odłączane są te rodzaje działalności, które obniżają efektywność, prowadząc do powstania firm specjalistycznych, takich jak przedsiębiorstwa leasingowe.